Η Πολυσήμαντη Κληρονομιά του Παύλου Μελά στο Ελληνικό Ήθος και Ιστορία

Εκατόν είκοσι χρόνια από τον θάνατο του Παύλου Μελά στη Στάτιτσα της Καστοριάς, εκείνος παραμένει ίσως ο πιο αναγνωρίσιμος ήρωας της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Τα κίνητρα της συμμετοχής του στον Μακεδονικό Αγώνα ήταν ξεκάθαρα πατριωτικά. Αντέταξε τα συναισθήματά του, υποτίμησε την ευημερία που του προσέφερε η κοινωνική του θέση και τις οικογενειακές υποχρεώσεις του. Διακινδύνευσε πολλά και τελικά πλήρωσε το τίμημα με τη ζωή του, χωρίς να εμπλακεί στην πολιτική ή να ακολουθήσει βίαιες οδούς. Η απόφασή του να θυσιαστεί για την πατρίδα του τον καθιστά ήρωα.

Ωστόσο, το ερώτημα είναι αν αυτές οι προδιαγραφές αρκούν για την ανακήρυξη εθνικών ηρώων στην Ελλάδα. Ο Μελάς, λόγω της καταγωγής του, είχε τη γνωριμία που συνέβαλε στην αναγνώρισή του ως σύμβολο. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό απεικόνιζε την ηρωική του θυσία με ρομαντική διάθεση. Είναι άραγε πιθανό να είχε γίνει σύμβολο αν είχε σκοτωθεί εν ώρα μάχης, όπως άλλοι στρατηγοί στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο; Πιθανόν όχι.

Η επανάσταση του 1821 κατέστησε την παλικαριά θεμελιώδη αξία της ελληνικής κοινωνίας, με την έννοια ότι οι άνδρες αγωνίζονται και πεθαίνουν πολεμώντας για την τιμή τους, παραβλέποντας τις νομικές δεσμεύσεις. Στην τουρκοκρατία, οι ορεινές κοινότητες ανέπτυξαν μια κοινωνία με βασικές αρχές τις εντολές του καπετάνιου. Παρ’ όλο που η αντίληψη της παλικαριάς συνέχει να επικράτει, ενσωματώθηκε με την έννοια του πατριωτισμού, καθιστώντας τη θεμελιώδη για τον ελληνικό εθνικισμό.

Στη σύγχρονη εποχή, η έννοια των «παλικαριών» έχει διευρυνθεί, σχεδόν να απαιτεί τη διαρκή υπεράσπιση οποιουδήποτε ορίου, πόρτας ή συμβάσεως. Η Ιστορία θα κρίνει αυτούς τους «ήρωες», που αγωνίζονται ενάντια στις αδικίες, καθώς και όσους ξεχωρίζουν για την καλοσύνη τους και την ανιδιοτέλειά τους στην καθημερινότητα.

Η παλικαριά και η ηρωίδα αυτή είναι έννοιες βαθιά συνδεδεμένες με ηθικές αξίες και όχι με νομικές υποχρεώσεις. Παρ’ ότι η ελληνική πολιτεία επιχείρησε να προσδώσει έναν εθνικό χαρακτήρα στην παλικαριά και τον ηρωισμό, οι έννοιες αυτές παραμένουν συνυφασμένες με τον προνεωτερικό τους σημασιολογικό κόσμο. Κλείνοντας, ο Μελάς, που θυσιάστηκε για την Ελλάδα της Μεγάλης Ιδέας, υπερασπίστηκε ένα όραμα που ξεπερνούσε τις ατομικές του επιδιώξεις και κατέληξε να γίνει σύμβολο ηρωισμού.

Πηγή: kathimerini.gr