Η Ανθρωπότητα στο Κατώφλι του Κακού και του Ηρωισμού: Η Κληρονομιά του Φίλιπ Ζιμπάρντο

Το 1971, ο Φίλιπ Ζιμπάρντο, ψυχολόγος και ακαδημαϊκός, πραγματοποίησε ένα αντιδραστικό πείραμα στη Στάνφορντ που αποκάλυψε τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης φύσης. Έπειτα από τη διαδικασία επιλογής δεκαοκτώ φοιτητών, αυτοί ανατέθηκαν σε ρόλους κρατουμένων και δεσμοφυλάκων σε μια προσομοίωση φυλακής. Το πείραμα, που διεξήχθη στο υπόγειο του τμήματος ψυχολογίας του πανεπιστημίου, κράτησε μόλις έξι ημέρες καθώς η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο, και οι φοιτητές που υποδύονταν τους δεσμοφύλακες άρχισαν να κακοποιούν τους άλλους φοιτητές. Ο Ζιμπάρντο δήλωσε ότι έδειξε πώς «συνηθισμένοι φοιτητές κολεγίου μπορούν να κάνουν τρομερά πράγματα».

Οι παρατηρήσεις του Ζιμπάρντο δεν περιορίστηκαν μόνο στην φυλακή. Πριν από αυτό το πείραμα, είχε διεξάγει ένα άλλο πείραμα με εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα, με στόχο να εξετάσει τις αντιδράσεις των ανθρώπων. Μια πράσινη Oldsmobile του 1959, που εγκαταλείφθηκε στο κακόφημο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, έγινε στόχος βανδάλων. Μέσα σε 26 ώρες, το αυτοκίνητο απογυμνώθηκε και κλάπηκε. Αντίθετα, ένα άλλο εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο στο Πάλο Αλτο της Καλιφόρνιας δεν προκάλεσε καμία αντίδραση μέχρι που οι ερευνητές το κατέστρεψαν. Αυτές οι παρατηρήσεις οδήγησαν τον Ζιμπάρντο στη θεωρία του «σπασμένου παραθύρου», που προτείνει ότι μικρές παραβάσεις μπορούν να προκαλέσουν μια αλυσίδα μεγαλύτερης εγκληματικότητας.

Ο Φίλιπ Ζιμπάρντο γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1933 και μεγάλωσε στο Μπρονξ, σε μια φτωχή οικογένεια. Σπούδασε ψυχολογία στο Brooklyn College και το Γέιλ, κερδίζοντας μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο. Δίδαξε σε πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης πριν ενταχθεί στη Στάνφορντ το 1968, όπου έγινε διάσημος για τις διαλέξεις του.

Εκτός από τις σκοτεινές πτυχές της συμπεριφοράς, ο Ζιμπάρντο ενδιέφερε και για τις θετικές πλευρές της ανθρώπινης φύσης. Το 2006 ίδρυσε το Heroic Imagination Project, επιδιώκοντας να προετοιμάσει τους ανθρώπους να βοηθούν άλλους σε κρίσιμες στιγμές. Το 2002 έγινε πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας και η συμβολή του στην επιστήμη της ψυχολογίας αναγνωρίστηκε με πολλές διακρίσεις.

Σε μια δήλωσή του, τόνισε την ικανότητα του ανθρώπου να μεταμορφώνεται, αναφέροντας ότι οι συνθήκες μπορεί να αλλάξουν τη συμπεριφορά μας. «Οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει κακός», προειδοποίησε. Ο Φίλιπ Ζιμπάρντο άφησε πίσω του μια πλούσια κληρονομιά στην ψυχολογία, προβάλλοντας τη σημασία του κοινωνικού πλαισίου για την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Πηγή: kathimerini.gr